Böğürtlen Yetiştiriciliği

Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde yabanisine rastlamak mümkün olan böğürtlenin sofralık olarak taze tüketimi yanında sanayiye uygunluğu yetiştiriciliğinin önem kazanmasını sağlamıştır. Çok çeşitli işleme tekniği açısından tarıma dayalı sanayi kuruluşları için ekonomik bir çeşit olan böğürtlenin meyve suyu,reçel, marmelat ve içki sanayi,konservecilik, pasta ve dondurma sanayisinde aranan bir üzümsü meyvedir.

 

Ayrıca içerdiği pektin maddesinden dolayı jöle yapımında aranılan bir tür olma özelliğine sahiptir. Ülkemizde yaygın olarak özellikle turistik bölgelerde taze tüketiminin yapıldığı görülmektedir. Yurdumuzun ekolojisinin uygun olması, yetiştiriciliğinin kolay olması, kısa sürede meyveye yatması, birim alandan yüksek verim alınması ve diğer meyvelere göre fiyatının daha fazla olması, sürgünlerinin yenilenebilmesi, kolay çoğaltılması ve çok çeşitli şekillerde tüketime uygun olması böğürtlen yetiştiriciliğinin ülkemiz açısından nedenli büyük bir potansiyele sahip olduğunu göstermektedir. Böğürtlen; ılıman iklim meyve türü olmakla beraber yetiştiriciliği belirli ölçülerde suptropik iklim bölgelerinde de yapılabilir. İklim istekleri bakımından fazla seçici olmayan böğürtlenlerin değişik iklim şartlarına kolayca adapte olduğu görülür. Böğürtlen genellikle bol güneşli, rüzgardan korunmuş, hasat zamanıyağmur olmayan, yeterli toprak rutubetiolan ve kışları ılık geçen yerlerde rahatlıkla yetiştiriciliği yapılabilir.Böğürtlenin toprak istekleri diğer üzümsü meyvelerden pek farklı değildir. Yüksek ürün elde etmek için orta ağır (kumlu-killi), organikmaddece zengin, su tutma kapasitesi yüksek ve iyi drane olabilen topraklar tercih edilir. Böğürtlen yetiştiriciliğinde toprak reaksiyonu bakımından pH değeri yaklaşık olarak 6,5 olmalıdır. Ancak toprak reaksiyonu ekstrem sınırları hariç önemli değildir. Böğürtlen yetiştiriciliğinde her 100 gr. toprakta; 10-25 mg fosfor, 30-40 mg potasyum ve 12-15 mg mağnezyum içeren topraklar en uygun topraklardır.

 

Diğer bir üzümsü meyve türü olan Ahududu kökleri genelde yüzlek olarak gelişir ve yayılırlar. Uygun toprak şartlarında kökler 1,75 m derinliğe inebilse de, kökler çoğunlukla ilk 40 cm’lik toprak alanına yayılmıştır. Ancak böğürtlen kökleri ahudutlarına göre daha kuvvetli ve geniş alana yayıldığından, çok uygun olmayan toprak koşullarında bile yetiştirilebilmektedir. Böğürtlen yetiştiriciliği için kurulacak bahçe yeri seçiminde her şeyden önce ekolojik isteğine uygun yerler seçilir. Ayrıca böğürtlenler uzun süre taze olarak saklanamazlar. Bu nedenle bahçe yeri seçiminde, Pazar yerine yakın yerler veya nakliye durumuna uygunluğu dikkate alınır. Özellikle yaz aylarında hasat zamanında büyük plantasyonlarda işçi bulmak sorun olabilir. Çevreden nişçi temin imkanlarının araştırılması gerekir. Eğer sanayiye yönelik böğürtlen yetiştiriciliği yapılacaksa da, gıda ve sanayi kuruluşuna yakın bir yer seçilir.Bahçe yerinin dikime hazırlığına bir önceki yazdan başlanır. Dekara 3-6 ton ahır gübresiverilirBuna imkan yoksa yeşil gübreleme yapılabilir. Toprak, dikimden en az 1 ay önce derin (25-30 cm) sürülür. Dikimden önce fosforlu ve potasyumlu gübrelerle taban gübrelemesi ve son bir sürüm yapmak daha yararlı olmaktadır. Gerekiyorsa dikimden önce rotovatör, merdane veya sürgü geçirilerek kesekler kırılır, toprak düzeltilir. Böğürtlende, sonbahardan ilkbahara kadar olan devredebitkiler, toprak dikime hazır ve uygun olduğu zamanlarda dikilebilir. Kışları fazla sert olmayan bölgelerde sonbahar sonu ve kış dikimi daha iyi sonuç verir. Sonbahar dikimi için kasım en uygun aydır. Sonbahar dikiminin avantajı toprak nem durumunun çok uygun olmasıdır. Kışları sert geçen yerlerde ise dikim erken ilkbaharda, şubat-nisan ayları arasında yapılır. Dikim ilkbaharda yapılacaksa fazla geç kalınmamalıdır. Aksi halde dikimden hemen sonra sıcak ve kurak günler başlayabileceğinden sık sık sulama gerekecektir. Hafif topraklarda ise sonbahar dikimi daha uygundur. Dikim mesafeleri ise tür ve çeşitlerin büyüme gücü ve şekillerine göre dikim yöntemlerine, terbiye şekillerine göre ve toprak işleme yöntemine göre farklılık gösterir. Ortalama Ortalama bir değer vermek gerekirse S.A x S.Ü mesafesi 1,5 x 0,5 m olması yeterlidir.

 

Böğürtlen 6 yolla çoğaltılabilmektedir:

1. Tohumla çoğaltma

2. Kök sürgünleri ile çoğaltma

3. Uç daldırması ile çoğaltma

4. Yaprak-göz çelikleri ile çoğaltma

5. Kök çelikleri ile çoğaltma

6. Doku kültürü ile çoğaltma

 

Böğürtlen yetiştiriciliğinde budama önemli kültür işlemlerinden birisidir. Yetiştiriciler iri meyvelerin, kuvvetli gelişen dallar ve nlardan süren 15 cm ve daha uzun yan dallardan meydana geldiğini bilmektedirler. Böğürtlende meyve, ahudutlarında olduğu gibi 2 yaşlı dallardan alınır. Bu dallar ilkbaharda sürerler ve yaz boyunca gelişirler ve ikinci yılda meyvelerini verdikten sonra kururlar. Budama için en uygun zaman ekolojiye göre kış sonu veya ilkbahar başıdır. Budamada, meyve veren ikinci yılındaki dallar hasattan hemen sonra veya ilkbahar başında toprak seviyesinden kesilirler. Hasattan hemen sonra bu işlemin yapılması hastalıkların yayılmasını önlemek açısından yararlı olur. Bundan sonra ilkbaharda ince sürgünler uzaklaştırılmalı ve her bitkide 5-6 dal bırakılmalıdır.

 

Daha sonra bunlar telli sistemlerde teller üzerine uygun aralıklarla muntazam dağıtılmalıdır. Böğürtlen tam olgunluğa geldiği zaman hasat edilmelidir. Genelde çeşitler kendilerine has renklerini almış koyu siyah renkte olmalı ve meyve sapları hafif esmerleşmiş olmalıdır. Ancak hasat zamanı tespitinde en önemli husus meyvelerin kolayca salkımdan ayrılabilecek durumda olmasıdır. Çünkü bazı çeşitlerde meyve rengi siyahlaştığı halde tam olgunlaşmamış olabilirler. Böğürtlen hasadı, sabah erken saatlerde yapılmalıdır. Böğürtlenler genellikle dikimden 3-4 yıl sonra tam verimeyatmaktadırlar. Ekonomik ömürleri ahudutlarından fazla olup 15-20 yıl kadardır. Tam olgunluğa erişmiş meyveler hemen hasat edilmelidir. Hasadın birkaç gün gecikmesi meyvelerin yumuşamasına ve bozulmasına neden olmaktadır.

 

İyi bakımlı bahçelerde 1 dekar alandan en az 2 ton ve daha fazlası ürün alınabilmektedir. Bir işçi saatte ortalama 7-8 kg böğürtlen toplayabilmektedir. Böğürtlenler genelde kural olarak sofralık tüketim için toplandıklarında haftada iki defa, sanayi için ise haftada bir defa hasat edilirler. Böğürtlenlerin hasat süresi, meyvelerin olum devreleri uzun olduğu için 60 gün devam edebilmektedir. Hasattan hemen sonra meyveler soğuk bir yere konulmalıdır.