Meyve Fidanında Klon Anaç Nedir?

Meyve ağaçlarının çoğu zaman kendileri  için uygun olmayan iklim ve toprak  koşullarında yetiştirilme zorunluluğunun  bulunması, gelişmenin kontrol altına alınmak  istenmesi, gençlik kısırlığı süresininkısaltılması, meyve kalitesi ve veriminin  artırılması, hastalık ve zararlılarla mücadelenin

kolaylaştırılması gibi pek çok nedenlerle anaç  kullanımı yoluna gidilmektedir. Meyveciliktekullanılan anaçlar tohum ve klon anaçları  olmak üzere iki grupta incelenmektedir.

Klon  vejatatif  (çelik, Doku kültürü gibi) yöntemlerle  çoğaltılmaktadır. Vejetatif olarak çoğaltılan  anaçlar, çeşit üzerinde belirli ve aynı etkileri  oluştururlar. Böylece ismine doğru ve bir örnek,  standart anaçlar ile meyve üretim ve pazarlamasında tam bir standardizasyon  sağlamak söz konusu olmaktadır.

Çelikle çoğaltmada bir dal, bir kök veya bir  yaprak ana bitkiden kesilmekte, uygun çevre  koşullarında kök ve sürgün vermesi  sağlanmaktadır. Bu şekilde oluşan bağımsız  yeni birey ana bitkideki tüm özellikleri tümüyle   taşımaktadır. Çelikle çoğaltma her dem yeşil,  geniş ve iğne yapraklı bitki  ürünlerinde olduğu  kadar yaprak döken meyve ağaçlarının ve çalı  türlerinin de en önemli ve pratik bir çoğaltma  yöntemidir.

Doku kültürü ile üretimde ise bitki materyalinin elde edilmesinde birçok avantajlara sahiptir. Doku kültürü ile daha sağlıklı ve ana olarak seçilen materyalin aynısı bitkiler elde edilebileceği gibi bitkiler büyük ölçüde homojen olacağından özellikle bazı türler için bu yöntem daha fazla tercih edilmektedir.

Doku kültürü ile çoğaltmada, materyal olarak küçük bitki dokuları kullanılmakta ve bu dokular dezenfekte edildikten sonra, steril koşullarda hazırlanmış besin ortamlarına dikilmektedir. Bitki doku kültürü; aseptik şartlarda, yapay bir besin ortamında, bütün bir bitki, hücre (meristematik hücreler, süspansiyon veya kallus hücreleri), doku (çeşitli bitki kısımları; eksplant) veya organ (apikal meristem, kök vb.) gibi bitki kısımlarından yeni doku, bitki veya bitkisel ürünlerin (metabolitler gibi) üretilmesidir. İklim odalarına alınan kültürler, yapay ışık altında ve belirli sıcaklık rejimlerinde geliştirilmekte ve köklenmeleri sağlanmaktadır. Cam deney tüpleri, petri kapları ve kavanozlar içinde gelişen köklü, yapraklı ve gövdeli genç bitkiler daha sonra yine steril ortamla (toprak, torf vb.) doldurulmuş saksılara şaşırtılmakta ve daha sonra serada, nemli ortamda yavaş yavaş dış koşullara alıştırılmaları sağlanmaktadır (Ağaoğlu ve ark.,2001).

Her iki yöntemle de elde edilen anaçlar  ana bitkinin aynı özelliklerini taşımaktadır. Unutulmamalıdır ki klon anaçlarla üretilen fidanlar daha sağlıklı bir yapıya sahip olmakla beraber, bazı klon anaçlar ağaca bodurluk (Elmada M9, armut ve ayvada BA 29gibi)  yada yarı bodurluk (Erikte Mybolan 29/C, Kirazda MA X MA 14 GİBİ)  özelliği kazandırmakta,  üzerine aşılanan çeşidin daha erken yaşta (2-3 yaş gibi>) meyveye yatmasını sağlamakta  meyve kalitesini  ve verimini arttırarak genellikle daha da iri meyve edilmesini sağlamaktadırlar.

Son yıllarda , yurt dışında yapılan çalışmalarda,  Ceviz fidanları içinde klon anaçlar geliştirilmektedir. Bunlardan Vlach isimli klon anaç doku kültürü laboratuarları tarafından üretilmeye başlanmıştır.