Şeftali Yetiştiriciliği

GİRİŞ

Şeftali botanik adına bakılarak ana vatanının İran ve Kafkasya olduğu ileri sürülmekteydi. Fakat daha sonra yapılan çalışmalar şeftalinin ana vatanının Doğu Asya ve Çin olduğunu ortaya koymuştur. Şeftali Çin den buhara ve Keşmir yoluyla İran’a gelmiş, Yunanlılar ve Romalılar MÖ 1000 yıllarında bu meyveyi tanımışlardır. Bugün Avrupanın İngiltere ve Kuzey memleketleri hariç her tarafında yetiştirilmektedir. Ülkemizde birkaç ilimiz hariç diğer illerimizde şeftali yetiştiriciliği yapılmaktadır. Şeftali yetiştiriciliğinin yapıldığı bölgeler içerisinde üretimin % 49 u ve ağaç sayısının % 41 ile Marmara Bölgesi başta gelmektedir.

ŞEFTALİNİN EKOLOJİK İSTEKLERİ

İklim İstekleri:Şeftali değişik iklim şartlarına uyabilen meyve türlerinden biridir. Ekvatorun güney ve kuzeyinde 25-45 enlem dereceleri arasında yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Şeftali yetiştiriciliğini sınırlayan faktörlerin başında düşük kış sıcaklıkları, çeşidin soğuklama ihtiyacı ve ilkbahar geç donları ile düşük yaz sıcaklıkları gelmektedir. Kış sıcaklığının – 18oC ile -20 oCye düştüğü yerlerde gözler ve sürgünler donar, – 25 oCde ise ağaçlar donabilir. Şeftali çeşitlerinin kış soğuklama istekleri 250 ile 1250 saat arasında değişmektedir. Çeşitler kış soğuklama ihtiyacını amamlayamadığında ağaçlar çiçek tomurcuklarını ve çiçeklerini silker, ilkbaharda çiçeklenme gecikir ve düzensiz olur. Şeftali erken çiçek açan meyve türlerinden biridir.Çiçekler açıldıktan sonra meydana gelen ilkbahar geçdonlarından çok zarar görürler. Yaz sıcaklığının düşük olduğu yerlerde meyvelerin olgunlaşması gecikir ve meyve kalitesi düşer. Ülkemizde

şeftali yetiştiriciliğinin yapıldığı bölgelerde yaz sıcaklığı yönünden bir problem yoktur.

 

Toprak İsteği: Şeftali için toprak isteği söz konusu olunca üzerine aşılı anacın isteği göz önüne alınmalıdır.Şeftali şeftali anacı üzerinde süzek, kumlu, killi, tınlı, milli, çakıllı ve çabuk ısınan alüviyal toprakları sever.Toprak pHsı 6-7 arasında olması gerekir.Kumlu topraklarda yeterli sulama ve iyi gübreleme ile şeftali yetiştirilebilir. Ağır, nemli ve soğuk olan killi topraklarda yetişen ağaçların sürgünleri iyi pişkinleşemediğinden kış soğuklarından zarar görerek ağaçlarda zamklanma başlar.

 

ŞEFTALİ ANAÇLARI

Şeftali Anaçları: Şeftali anaçları kültür çeşitleri ile iyi uyuşur. Kaliteli ve bol ürün verirler. Önceleri ABD de açılımlarının az ve yeknesak çöğür vermeleri bakımından Lowel ve Elberte çeşitlerinin tohumu kullanılmıştır. Bu çeşitler nematoda dayanıklı olmadığından daha sonraları yapılan çalışmalar sonucu nematoda dayanıklı Nemaguard anacı bulunmuş ve bu anaç kullanılmaya başlanılmıştır.

 

Erik Anaçları:Ağır ve taban suyu seviyesi yüksek bölgelerde şeftaliye anaç olarak kullanılırlar. St. Julien A,Myrobolan ve Brompton klonal erik anaçları kireçli topraklara da nispeten uyum sağlamalarına rağmen çeşitlerle uyuşma problemlerine rastlanmaktadır.St. Julien GF 655-2 ve Damas 1969 erik klon anaçları şeftalilere anaç olarak kullanılmakta ve kirece de kısmen mukavemet göstermektedirler.

 

Badem Anaçları:Kireçli topraklarda şeftaliye anaç olarak kullanılırlar. Ağaçlar küçük ve kısa ömürlü olurlar. Anaç kalem uyuşması genellikle iyi değildir. GF 577 ve GF 677 klon anaçları kireçliliği % 12nin üzerindeki topraklarda iyi netice vermişlerdir.

 

Kayısı Anaçları:Kurak bölgelere ve nematoda dayanıklı olması sebebiyle şeftaliye anaç olarak kullanılır. Fransada Abricotier A 843 tohum anacı olarak kullanılmaktadır.

 

BAHÇE TESİSİ

Şeftali tüm gelişimini kısa sürede tamamlayan ve erken meyveye yatan bir bitkidir.İyi bakıma kolay cevap verir.Toprağının iyi işlenip, hazırlanması gerekir. Şeftali bahçelerinin dikimden önce derin ve yüzeysel sürülerek hazırlanmaları gerekir. Son sürümle beraber dekara 1-2 ton yanmış çiftlik gübresi verilmesi en uygunudur.Aşı bölgesi, toprak yüzeyinden 5-10 cm. yukarda kalacak şekilde ve durgun dönemde fidan dikimi yapılır. Dikim aralığının belirlenmesinde; iklim,toprağın kuvveti, anaç, çeşidin büyüme gücü gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Kuvvetli toprak ve iyi bakım şartlarında aralık daha geniş tutulur. Genel itibarla dikim aralığı 5×5 m. verilmekte ise de, belirtilen faktörler ışığında bu aralığın belirlenmesi en uygun olanıdır.

GÜBRELEME

Şeftali ağaçları çabuk gelişen ve çok verimli ağaçlardır.Çabuk gelişme ve yüksek verimde verimde iyi bir beslenmeyi gerektirir.Aksi halde ağaçlarda gelişme yavaşlar ve durur. Bu bahçelerde;çiftlik gübresi ve yeşil gübrelerle birlikte ticari gübrelerde kullanılmalıdır. Gübreleme oranı;ağacın yaşı, verim durumu, topraktaki besin maddeleri miktarı ve ekoloji ile yakından ilgilidir. Bu nedenle yapılacak yaprak ve toprak analizleri doğrultusunda kimyasal gübreleme yapılmalıdır. Bu şekilde en ekonomik ve en uygun gübreleme yapılmış olacaktır. Gübrelemenin ağaçtaki ve üründeki başarısı,budama ve meyve seyreltmesinin iyi olmasına bağlıdır. Genel olarak, 2-3 yılda bir dekara 1-2 ton yanmış çiftlik gübresi uygulaması idealdir. Verilemediği zamanlarda da uygun bir yeşil gübre bitkisi ekilerek, toprağa karıştırılabilir.

DÖLLENME FİZYOLOJİSİ

Şeftali türünün autogam ve diploid bünyeye sahip olması nedeniyle (J. H. Hale gibi çiçek tozu morfolojik kısırlığı bulunan çeşitler hariç) kendine verimlidir.

 

ŞEFTALİLERDE BUDAMA

Şeftali ağaçları diğer meyve ağaçlarına göre daha fazla budama ister. Bunun nedeni meyvelerin bir yaşlı dallarda oluşmasıdır. Her yıl ürün alınabilmesi için yıllık sürgünlerin her yıl yeterli miktarda olması gerekir. İyi bir budama ve gübreleme ile ağaçların verimliliği ve uzun ömürlü olması sağlanır. Genellikle şeftalilerde şekil budaması olarak goble şekli uygulanmaktadır.

MEYVE SEYRELTMESI

Şeftali ağaçlarında iki tip seyrelme metodu uygulanır.Kimyasal seyreltme: 150 ppmlik GA Temmuz, Ağustos aylarında uygulanır.

Elle Seyreltme : En iyi uygulanan metottur. Meyve çekirdeği sertleşmeden yapılmalıdır. Seyreltme 15-20 cmde bir meyve ve her meyveye 40-60 yaprak düşecek şekilde yapılmalıdır

 

HASAT

Şeftali meyvelerinde olgunluk belirtisi olarak genellikle zemin ve üst renk teşekkülü ile meyve eti sertliği kullanılır. Olgunlaşma esnasında zemin ve üst renkte değişme, meyve etinde de yumuşama olur. Meyveler avuç içersine alınıp sağa sola çevrilerek koparılır. Uzak pazarlara gönderilecek veya soğuk hava deposunda muhafaza edilecek meyveler tam olgunluklarından 24-48 saat önce hasat edilirler.Ağaçtaki meyvelerin tamamı aynı zamanda olgunlaşmadığından meyveler, hava sıcaklık durumlarına göre 2-4 gün ara ile 3-5 defada toplanır. Toplanan meyveler ambalaj kaplarına yukarıdan boşaltılmamalıdır. Şeftali meyveleri soğuk hava depolarında %85-90 nisbi nemde -05-0 oC 2-4 hafta ile muhafaza edilebilir.