Elma Yetiştiriciliği

Bodur Meyve Yetiştiriciliği

Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü

Gökhan ÖZTÜRK – Ziraat. Müh.

Hüseyin AKGÜL – Ziraat Yük. Müh.

Suat KAYMAK – Ziraat Müh

Avantajları

-Ağaçların tamamı yerden budanabildiğinden budama işgücü standart çeşitlerin 1/4’ ü kadardır. Aynı zamanda arzu edilen terbiye sistemini uygulamak daha kolaydır.

-Erken yaşta meyveye yattıklarından yatırım masrafları ilk yıllarda geriye döner,

-Sık dikim yapıldığı için kuvvetli gelişen anaçlardan oluşmuş bahçelere göre döllemenin daha kolay olması nedeniyle, her yıl ve düzenli ürün alınmaktadır.

-Dikimden sonra hemen verim elde edilip ilk yıllarda kara geçildiğinden değişen şartlar ve Pazar isteklerine uyabilen yeni tür ve çeşitler yetiştirilebilmektedir.

-Hastalık ve zararlılarla mücadele, seyreltme ve hasat gibi kültürel işlemlerin yerden yapılabilmesi nedeniyle üretim maliyetinde azalma ve işgücünde tasarruf sağlanmaktadır.

-Meyve verimi ve kalitenin yüksek olması yanında gölgelenme ortadan kalktığı için iyi ve yeknesak bir renk oluşumu gerçekleşmektedir.

Dezavantajları

-Daha fazla bilgi ve deneyim gerektirmektedir. Elma yetiştiriciliğinde bodurluk sağlayan klon anaçlarının kullanımını Türkiye’de daha yeni olduğu için kültürel işlemlerin konusunda da üreticilerimiz tam ve yeterli bilgiye sahip değillerdir. Özellikle budama ve terbiye konusunda ki yetersizlik önde gelen sorunlardan birisi olarak kendini hissettirmektedir.

-İlk yıllardaki yatırım masrafları diğer bahçelere göre daha fazladır. Ancak geri dönüşün hızlı olması bu dezavantajı ortadan kaldırmaktadır.

Bahçe Tesisi

Modern elma bahçelerinde bahçe tesisinde planlanma çok önemlidir. İlk yıllarda yapılan hataların ilerleyen yıllarda telafisi çok güç olmaktadır. Öncelikle bahçenin toprak yapısını öğrenmek açısından “toprak analizi” yapılmalıdır. Yıldan yıla yapılan toprak işlemesi sonucunda suyun ve bitki köklerinin alt kısımlara geçişini engelleyen “pulluk tabanı” oluşmuşsa bu mutlaka kırılmalıdır. Analiz sonuçlarına göre değişmekle birlikte toprak yapısını iyileştirmek amacıyla ortalama olarak dekara 3 ton yanmış ahır gübresi atılmalı ve iyice karıştırılmalıdır. Arazi engebeli ise dikimden önce tesviyesi yapılmalıdır. Bahçeyi dikime hazır hale getirdikten sonra aşama aşama aşağıdaki işlemler yapılmalıdır;

1-Fidan temininde; hastalık ve zararlılardan ari, ismine doğru,ana kök, yan kökler ve saçak kökleri yeterince gelişmiş, toprak seviyesinden itibaren 10-15cm yükseklikten aşılanmış ve aşı yeri iyi kaynaşmış, dallı ise4-6 adet yan dal ihtiva eden eğer dalsız ise 1-1,5 m. uzunluğunda ve 1,5 cm. çapında fidan olmasına özen gösterilmelidir.

2-Fidanlar için uygun dikim mesafeleri tespit edilir.Kullanılan anaç ve çeşide göre bu mesafeler değişmektedir.Bu sebeple dikim mesafelerini belirlerken mutlaka konu uzmanlarına danışılmalıdır.

3-Bahçenin bir krokisi yapılmalı ve bu kroki üzerinde fidan dikim yerleri, su kaynağı,ev, kulübe vs. yerleri işaretlenmelidir.

4-Fidanlar ilkbahar gelişme periyodunun başlamadan önce bahçeye dikilmelidir.

5-Düzgün bir dikim için“dikim tahtası” kullanılmalıdır.

6-Dikimden önce veya hemen sonra “destek sistemi” kurulmalıdır. Eğer kurulamaz ise destek sistemi kurulana kadar her fidana 1,5 m. uzunluğunda birer herek dikilmelidir.

7-Dikimi müteakip kamçı şeklinde olan fidanların tepeleri 75-80 cm. den kesilmelidir.

Toprak İşleme

Klon anaçları (bodur gelişen) ile tesis edilen bahçelerde toprak işleme yapılmamalıdır. Zira bu anaçlar genellikle saçakköklü ve kökleri toprak yüzeyine çok yakın olduğundan toprak işlemeye pek uygun değildirler. Çünkü toprak işleme esnasında birçok kök zarar görmekte ve bitki strese girerek performans düşüklüğü göstermektedir. Klon anaçlı meyve bahçelerinde yabancı ot kontrolü toprak işleme yerine herbisitlerle yapılmalıdır. Özellikle destek sistemi olarak tel ve direk tesis edilmiş sık dikim bahçelerde tarım aletleri ile toprak işleme pek randımanlı olmamaktadır. Zira makinelerle sadece sıra araları işlenebilmekte ve sıra üzerleri otlu kalmaktadır. Oysa herbisit kullanıldığında sıra üzerleri otsuz ve sıra araları ise otlu kalmaktadır. Sıra aralarının otlu kalmasının herhangi bir sakıncası olmadığı gibi bahçeye dekoratif bir görünüm de katmaktadır. Eğer herbisitler çevreye de zarar verdiği düşüncesi ile kullanılmak istenmez ise dikim yılından itibaren sıra üzerlerine ot, sap veya saman ile malç yapmak bahçelerde yabancı ot çıkışını önemli ölçüde kontrol altına

almaktadır.

Budama ve Terbiye

Tam bodur bir elma bahçesi kurmak isteyen üreticiler bütün kültürel işlemlerde eski alışkanlıklarını bir tarafa bırakıp, teknik elemanların tavsiyeleri doğrultusunda hareket etmelidirler. Bodur bahçelerde ağaçların en fazla 2,5-3 m büyümesine izin verilir. Böyle bahçelerde budama ve terbiyede asıl amaç meyve yüklü dalların ana eksen etrafında dar bir silindir formu almasıdır. Merkezden dışa açılarak oluşan dalların çapı ağacın üst kısmına doğru tedricen azalmalıdır. Yan dalların kalınlığı daima gövde kalınlığından az olmalı ve ağaçların silindir konik bir şekil oluşturması temin edilmelidir. Liderde ve yan dallarda ilk yıllarda tepe ve ya uç kesimi minimumda tutulmakla birlikte çeşitlerin gelişme karakterine göre hareket edilmelidir. İdeal taç 3-4 yıl içerisinde sağlanmalıdır. Şekillendirme devresinde gelişme periyodu içerisinde yapılan işlemler (dalların açısını genişletme, bağlama, uç alma vb.) çok önemlidir ve ihmal edilmemelidir.

Sulama ve Gübreleme

Bodur meyve bahçelerinde sulama, mutlaka damla sulama veya mini siprink sulama yöntemleri ile yapılmalıdır. Damla sulama sistemi; işgücünden tasarruf edilmesi, sulama etkinliğinin artırılması, sulama suyundan tasarruf edilmesi gibi üstünlükleri yanında gübrelerinde sulama sırasında verilebilmesi (fertigasyon) ve daha etkin bir gübrelemeye imkan sağlaması gibi avantajları nedeniyle özellikle destek sistemi kurulan bahçelerde mutlaka tercih edilmelidir. Modern bahçelerde gübre-ler yukarıda da belirtildiği gibi damla sulama sistemi ile birlikte uygulanmalıdır. Fertigasyon da denilen bu gübreleme şeklinde mutlaka suda tam olarak çözünebilen gübreler tercih edilmelidir. Aksi taktirde damla sulama sistemi tıkanır ve kısa sürede kullanılamaz hale gelir.

Bodur meyve bahçelerinde verilmesi gereken su ve gübre miktarları ağaçların yaşına, verdikleri verim miktarına ve büyüme dönemlerine göre titizlikle belirlenmeli ve sulama suyuna her sulamada kireçten sistemin tıkanmaması için bir miktar asit ilave edilmelidir. Böyle bahçeler eksik veya yanlış sulama ve gübrelemeye hemen tepki verirler ve önemli verim düşmeleri ile karşı karşıya kalınabilir.

Bodur meyve bahçelerinde damla sulama sistemi ile verilecek su miktarları; ekolo jiye, iklime, bitki yaşına göre değişmekle birlikte, aşağıda, dikim sıklıkları veya taç izdüşüm alanlarına göre yaklaşık verilebilecek günlük su miktarları verilmiştir.

Verilecek gübre miktarlarına gelince bu da çok değişken olmakla birlikte dikim yılından itibaren aşağıda belirtilen miktarlarda gübre verilebilir.

Hastalık ve Zararlılarla Mücadele

Bodur elma bahçelerinde hastalık ve zararlılarla mücadele oldukça kolaydır. Hastalık ve zararlılar mücadele sırasında doğrudan kimyasal ilaçlar kullanmak yerine öncelikle kültürel önlemlerle mücadele edilmeye çalışılmalıdır.

Ancak ekonomik zarar eşiğini geçtikten sonra kimyasal mücadele yapılmalıdır. Kullanılacak ilaçlar seçilirken direk hedef zararlı veya hastalığa etkili ilaçlar seçilmeli böylece gereksiz ve rasgele ilaç kullanımı ortadan kaldırılmalıdır. Tercihen doğal dengeyi koruyucu ilaçlar seçilmelidir.

İlaçlamalar sabah veya akşam saatlerinde, rüzgarsız havalarda ve maske kullanılarak yapılmalıdır. İlaçlama sırasında herhangi bir şey yenilip içilmemelidir. Elma bahçelerinde fenolojik dönemlerine göre olması muhtemel hastalık ve zararlılar ve kimyasal mücadele şekilleri aşağıda verilmiştir.